Bardejów – słowacka perełka na liście UNESCO

Pierwszy raz w Bardejowie byłam w 2009 roku. W ciągu tygodnia odwiedziłam to słowackie miasto dwukrotnie – najpierw ze znajomymi, później z Rudymi Rodzicami. Ponownie powróciłam tam w 2011 roku, ale tym razem z Markiem, podczas jednej z naszych pierwszych, wspólnych wycieczek. Po 6 latach znów się tam wybraliśmy, aby przekonać się, jak Bardejów zmienił się na przestrzeni lat oraz by pozwiedzać go z przewodnikiem podczas naszego październikowego study touru. Jesienna, słoneczna aura i doskonałe towarzystwo sprawiło, że to słowackie miasto ponownie nas oczarowało.

Bardejów i jego historia

Bardejów istnieje już ponad 770 lat. Pierwsza wzmianka na jego temat pojawiła się w Kronice Ipatijewskiej w 1241 r. i dotyczyła sporu między bardejowskimi cystersami a osadnikami z Preszowa. Rozwój Bardejowa był możliwy dzięki jego położeniu na ważnym szlaku handlowym między Morzem Czarnym a Bałtykiem. Za sprawą docierających tu kupców i handlarzy miasto szybko się wzbogaciło. Bardejów szybko uzyskał rozliczne przywileje, które nadał mu w XIV w. król Karol Robert Andewageński. Wraz ze wzrostem znaczenia miasta, zaczęło się ono zmieniać i przekształcać. Przede wszystkim otrzymało system fortyfikacji, które miało zapewnić mu bezpieczeństwo oraz sporą niezależność. Pod koniec XIV w. dzięki królowi Ludwikowi I Bardejów stał się wolnym miastem królewskim. Co to oznaczało dla Bardejowa? Przede wszystkim znaczący rozrost. Według danych pochodzących z 1437 r. w obrębie murów miejskich istniało 517 domów, zamieszkiwanych przez 3000 osób, natomiast poza murami znajdowało się 300 domów. Co więcej w Bardejowie zarejestrowanych było 51 cechów rzemieślniczych oraz 146 majstrów rzemieślniczych. Te liczby bez wątpienia robią wrażenie! Ciekawostką odnośnie miasta był też fakt, że posiadało ono swojego, własnego… kata! Była to mocno uprzywilejowana persona, gdyż od miasta otrzymywała dom oraz całkiem pokaźną pensję. Kat generalnie miał utrzymywać porządek w mieście, a biorąc pod uwagę fakt, jak wiele najróżniejszych osób przewijało się przez tę okolicę, to często miał ręce pełne roboty. Warto też dodać, że wraz z bogaceniem się Bardejów rozwijał się także pod kątem edukacji i kultury. Powstawały drukarnie, biblioteki oraz szkoły. Jednak złota era trwała do XVII w., kiedy to miasto zaczęło tracić na znaczeniu. Najpierw Bardejów strawił pożar, a później najazd wojsk rakoczyńskich oraz epidemia dżumy.

Bardejów na liście UNESCO

Historyczne centrum Bardejowa, z rynkiem, okalającymi go niskimi kamienicami oraz murami miejskimi już w 1950 r. zostały ogłoszone miejskim rezerwatem antropologicznym. W kolejnych latach podejmowano starania o to, by odrestaurować miasto z zachowaniem jego dawnego charakteru. Działania te były wielokrotnie nagradzane przez różne, międzynarodowe instytucje, aż 30 listopada 2000 roku podjęto decyzję o wpisaniu Bardejowa na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ochroną objęte zostało historyczne centrum miasta oraz zespół budynków Synagogoi. W 2001 roku natomiast Bardejów wraz z miastami Keżmarok, Lewocza i Stara Lubownia podpisały deklarację i wspólnie stworzyły Stowarzyszenie „Słowackie miasta królewskie – renesans” w celu ochrony i zachowania historycznego i kulturowego dziedzictwa i koncentrowaniu się na rozwoju turystyki kwalifikowanej.

Na Placu Ratuszowym

Zwiedzanie Bardejowa rozpoczynamy od wizyty w Domu Polskim, który znajduje się przy samym Placu Ratuszowym. Tam możemy obejrzeć krótki spot promujący miasto oraz jego okolice, a także witani jesteśmy przez organizatorów całego study touru. Następnie przechodzimy bezpośrednio na plac i rozpoczynamy zwiedzanie pod opieką naszej przewodniczki Marii. Dzięki niej możemy się dowiedzieć sporo ciekawostek na temat miasta. Np. Bardejów jako pierwszy na Słowacji miał… wodociąg. Był on drewniany i grawitacyjny (czyli woda spływała z gór do miasta, dzięki czemu jego mieszkańcy mieli do niej dostęp). Bratysława to udogodnienie zaczęła mieć nieco później!

Sam Plac Ratuszowy ma wymiary 260×80 metrów i otoczony jest 46 jednopiętrowymi kamienicami ze spadzistymi dachami. Od północy zamyka go gotycka Bazylika Mniejsza św. Idziego z charakterystyczną, wysoką dzwonnicą. Natomiast na centralnej części placu znajduje się gotycko-renesansowy budynek dawnego ratusza, pochodzący z XVI wieku. Jest pierwszym obiektem, który zwiedzamy od środka. Uznawany jest za pierwszy na Słowacji budynek stworzony w renesansowym stylu. Jego budowę ukończono w 1509 r. Parter służył celom handlowym, natomiast na piętrze obradowała rada miasta. Obecnie ratusz pełni rolę muzeum, w którym zobaczyć można najcenniejsze dzieła regionu Saris, m.in. rzeźby, obrazy czy dokumenty istotne dla jego dziejów.

Jedyny taki widok

Bardejów słynie również ze swojej bazyliki, która nie tylko jest cennym zabytkiem, ale oferuje również niesamowity widok na miasto. Jednak zanim wdrapiemy się na dzwonnicę, warto poświęcić chwilę temu, co znajdziemy we wnętrzu kościoła.

Kościół św. Idziego ma gługość 50 m, szerokość 31 m, a nawa główna osiąga wysokość 24 m. Świątynia może pomieścić 3000 osób i oferuje 500 miejsc siedzących. W jej wnętrzu zobaczyć można m.in. 11 gotyckich ołtarzy skrzydłowych, chrzcielnicę z brązu pochodzącą z 1485 r., gotyckie i renesansowe ławy, żyrandole z XV w., największy, neogotycki ołtarz (znajdujący się w nawie głównej, mający 17 m wysokości). Bazylika bez wątpienia robi wrażenie są wielkością oraz ilością zgromadzonych w niej rzeczy.

Wieża kościoła św. Idziego ma 76 m wysokości i należy do najwyższych na terenie całej Słowacji. Ma 6 pięter, a na czwartym z nich umieszczone są dzwony o imionach Jan oraz Urban pochodzące z 1995 r. oraz dzwon Signum z 1625 r. Na szóstym piętrze jest punkt widokowy. Z tarasu rozciąga się fenomenalna panorama miasta oraz jego okolic. Na Plac Ratuszowy oraz okalające go kamienice można spojrzeć niemalże jak z lotu ptaka. Jesienna aura i intensywne słońce sprawiają, że cały krajobraz ma intensywne, soczyste barwy. Dodatkowo wdrapaliśmy się na wieżę wtedy, gdy reszta naszej licznej wycieczki eksplorowała samą świątynię. Dzięki temu mogliśmy się w spokoju napawać cudownymi widokami.

Mury miejskie

W średniowieczu bardejowskie fortyfikacje były jednymi z lepszych na terenie Słowacji. Obecnie zaś stanowią jedne z lepiej zachowanych miejskich zabezpieczeń na terenie Europy. Na przestrzeni ostatnich lat zostały wyremontowane, a w ich sąsiedztwie stworzono przestrzeń służącą mieszkańcom i turystom. Znaleźć tam można siłownie na świeżym powietrzu, place zabaw, fontanny, alejki spacerowe oraz niewielki amfiteatr. Całość jest naprawdę zadbana i robi pozytywne wrażenie. Jest to też ten element, który zmienił się w porównaniu z poprzednimi latami. Widać, że fundusze w Bardejowie są naprawdę dobrze inwestowane!

Suburbium Żydowskie

Ważnym elementem naszej wycieczki była wizyty w Suburbium Żydowskim, które wraz z historycznym centrum miasta wpisane zostało na listę UNESCO. Znajduje się ono jakieś 5 min spacerem od Placu Ratuszowego. Historia żydowskiej społeczności Bardejowa sięga początków XVIII wieku, kiedy to w mieście powstała pierwsza synagoga. Później uległa ona spaleniu i w XIX w. zbudowano nową, która zapoczątkowała tworzenie się suburbium, czyli przedmieścia, które obecnie uważane jest za swoisty, urbanistyczny unikat na terenie wschodniej Słowacji. Na dzielnicę tę składała się synagoga, kaplica, miejsca zgromadzeń wiernych, szkoły, rytualne łaźnie oraz część gospodarska (rzeźnia). Na przestrzeni ostatnich lat, dzięki projektowi mającemu na celu odrestaurowanie tej części Bardejowa, prowadzone są prace, mające wyremontować przede wszystkim starszą synagogę (która jest w dość mocnej ruinie). Oprócz tego, stworzony tam projekt edukacyjny, ma na celu zachowanie pamięci o żyjącej tam niegdyś dość licznej społeczności żydowskiej.

Obiad w Restauracji Gurmán

Po może niezbyt intensywnym, jak dla mnie i Marka, ale bardzo ciekawym zwiedzaniu, mogliśmy się posilić i odpocząć w Restauracji Gurmán, znajdującej się przy hotelu Pod Branou. To bardzo klimatyczne miejsce o ciekawym wystroju wnętrz, w którym panuje dość przytulna atmosfera (w szczególności gdy na raz przychodzi tam ponad 80 gości). Jedzenie było poprawne, bo nie wybitne. Ja, jako wegetarianka dostałam oczywiście wyprażany ser. Wszyscy pozostali natomiast raczyli się rosołem, natomiast na drugie danie podany był kurczak. Moi współtowarzysze nie wyrazili jakiegoś zachwytu nad tymi potrawami. Niemniej deser nieco ratował sytuację, bo szarlotka na ciepło z lodami praktycznie zawsze jest smaczna. W trakcie obiadu dyskutujemy o całym study tourze. Oboje z Markiem dochodzimy do wniosku, że chyba pierwszy raz od dawna zwiedzamy w tak wolnym tempie. Prawda jest jednak taka, że rzadko kiedy mamy okazję poznawać dane miejsce w towarzystwie przewodnika, który na dodatek ma tak rozległą wiedzę. Raz na jakiś czas można nieco zmienić styl zwiedzania i spróbować czegoś nowego! Czy warto było wrócić do Bardejowa po przerwie? Oczywiście, że tak, bo to słowackie miasto ma w sobie dużo czaru i uroku, króre moim zdaniem uwydatnia się właśnie na jesieni.

Po posiłku wracamy do Bardejovskich Kupeli, o których możecie przeczytać na we wcześniejszym z wpisów -> KLIK.